W V rozdziale dziesiątej wersji „Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10)” czytamy (skrót):
F1x.2 Zespół uzależnienia
Kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych, wśród których przyjmowanie substancji lub grupy substancji dominuje nad innymi zachowaniami, które miały poprzednio dla pacjenta większą wartość. Głównym objawem zespołu uzależnienia jest pragnienie (często silne, czasami przemożne) przyjmowania substancji psychoaktywnej (…) … . Przyjęcie substancji nawet po bardzo długim okresie abstynencji może wyzwalać zjawisko gwałtownego nawrotu innych objawów zespołu, znacznie szybciej niż pojawienie się uzależnienia u osób poprzednio nieuzależnionych.
Wskazówki diagnostyczne
Na ostateczne rozpoznanie uzależnienia pozwala identyfikacja trzech lub więcej następujących cech lub objawów występujących łącznie przez pewien okres w ciągu ostatniego roku:
- silne pragnienie przyjmowania substancji albo poczucie przymusu jej przyjmowania;
- trudności kontrolowania zachowania związanego z przyjmowaniem substancji, jego rozpoczęcia, zakończenia lub ilości;
- fizjologiczne objawy stanu odstawienia (…), występujące po przerwaniu lub zmniejszeniu ilości przyjmowanej substancji, w postaci charakterystycznego dla danej substancji zespołu abstynencyjnego, albo używanie tej samej lub podobnie działającej substancji, w celu zmniejszenia nasilenia bądź uniknięcia objawów abstynencyjnych;
- stwierdzenie tolerancji, mianowicie w celu wywołania skutków powodowanych poprzednio przez dawki mniejsze, potrzebne są dawki coraz większe (typowym przykładem są osoby uzależnione od alkoholu lub opiatów, przyjmujące dobowe dawki, które u osoby bez zwiększonej tolerancji mogą być przyczyną zatrucia albo śmierci);
- z powodu przyjmowania substancji psychoaktywnych – narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub zainteresowań, zwiększona ilość czasu poświęconego na zdobywanie lub przyjmowanie substancji, albo na odwracanie następstw jej działania;
- przyjmowanie substancji, mimo wyraźnych dowodów takich jawnie szkodliwych następstw, jak: uszkodzenie wątroby na skutek intensywnego picia , stany obniżonego nastroju w wyniku okresów intensywnego przyjmowania substancji albo polekowe upośledzenie funkcji poznawczych; należy dążyć do ustalenia, czy osoba przyjmująca substancję była lub mogła być świadoma rodzaju i rozmiaru szkód.
Czytelnych analogii można dopatrywać się w uzależnieniach behawioralnych (zaburzenia zachowań; hazard, komputer – internet, seksoholizm, zakupoholizm, zaburzenia odżywiania, inne). Tutaj komplikacją diagnostyczną mogą być /są równocześnie występujące niektóre zaburzenia z szerokiego wachlarza. Podstawą bywają zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw), zaburzenia lękowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną, zaburzenia nastroju (afektywne), zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi, dysfunkcje seksualne, a także zaburzenia osobowości (np. charakterystyczny narcyzm dla hazardzistów), w tym w szczególności osobowość dyssocjalna (amoralna, psychopatyczna, socjopatyczna) i osobowość zależna czy chwiejna emocjonalnie.
Uzależnienie to zespół chorobowy
W skrótach komunikacyjnych – myślowych, werbalnych uzależnienie możemy nazwać:
- chorobą emocji,
- chorobą zakłamania,
- chorobą nawrotów.
W procesie uzależniania powstają mechanizmy „broniące” uzależnienia (kłamstwa, przeinaczanie faktów itp.) i prowadzące do permanentnej destrukcji we wszystkich obszarach funkcjonowania człowieka – osobistych (bio-psychologicznych) i społecznych (zachowania, relacje). Innymi słowy – chore są emocje, umysł, zachowania i wewnętrzne JA świat wartości – duch.
W osobie uzależnionej zmienia się postrzeganie świata, jego odbiór i równocześnie reakcje na bodźce, otoczenie. Spotykamy się ze zjawiskiem co najmniej dwoistości natury osoby uzależnionej. W umyśle uzależnionym funkcja poznawcza zmienia swoje proporcje na rzecz funkcji magiczno-życzeniowej. To świat odrealniony, fantazji, do których osoba nieuzależniona nie ma szans dotrzeć – zrozumieć.
Żeby wyjść z tego kryzysu, którym jest uzależnienie – czynne uzależnienie – należy podjąć działania naprawcze. Leczenie – terapie, psychoterapie i dążyć do uzyskania stanu dojrzałości emocjonalnej, którą osoba uzależniona traci bądź nie osiąga uzależniając się. To jest proces. Proces nie łatwy. Wieloetapowy. Zaczyna się od abstynencji – bezwzględnej abstynencji, potem dokonywanie wyborów, podejmowanie decyzji, świadome ponoszenie konsekwencji i zmiany. Dojrzałe, odpowiedzialne zmiany we wszystkich obszarach funkcjonowania! A więc proces! Także proces! Odwrotny do uzależnienia. Proces świadomy, dojrzały, wolny, z użyciem wolnej woli i rozwój duchowy czyli realizowanie własnych wartości. Zdrowie! Dobrostan! Godność.