Syndrom współuzależnienia często powstaje w konsekwencji życia w długotrwałym stresie spowodowanym uzależnieniem osób bliskich:
- od środków psychoaktywnych (alkohol i inne narkotyki),
- lub uzależnieniem behawioralnym (zaburzenia zachowań; hazard, komputer – internet, seks, zakupy, inne).
Syndrom współuzależnienia rozpoznawalny u osób dorosłych żyjących z osobami bliskimi uzależnionymi i z równoczesnym brakiem u tych osób skuteczności w rozwiązywaniu problemów uzależnienia.
W istocie syndrom ten nie jest chorobą, nie klasyfikowany w żadnym systemie czy to ICD-10 czy w DSM-IV. Natomiast jest zespołem pewnych cech nieprawidłowego przystosowania się do sytuacji problemowej i uwikłaniem jakie generuje osoba uzależniona; cech, które stwarzają podstawy zaburzeń adaptacyjnych.
Owo nieprzystosowanie, a raczej dostosowanie czy inaczej – „podążanie” za osobą uzależnioną może spowodować pogłębiającą się nieumiejętność radzenia sobie ze stresem. Rozpoczyna się to charakterystyczną kontrolą najpierw osoby uzależnionej, przejęciem odpowiedzialności za nią, szukaniem usprawiedliwień, ukrywaniem problemów, permanentnym wstydem itp.
Konsekwencje takiego uwikłania, u którego podstaw leżą niejednokrotnie toksyczne przekonania, doprowadzają i powodują bardzo często problemy natury psychologicznej i psychosomatycznej do głębokich już zaburzeń. W wyniku psychologicznej i fizycznej (praktycznej) koncentracji na osobie uzależnionej osoby w tym syndromie współuzależnienia po prostu zaniedbują siebie tracąc i „poświęcając” swoje życie, swoją postać osoby (istotę – autonomie), a wręcz godność.
Efektem tego syndromu mogą być zaburzenia psychosomatyczne, zaburzenia emocjonalne – lęki, częste i nieadekwatne zmiany nastrojów, stany stałego / częstego napięcia. Bardzo często towarzyszą temu zakłócenia percepcji – czynności poznawczych, w tym brak poczucia sensu, poczucie pustki, samotność, trudności w rozpoznawaniu i realizacji własnych potrzeb i pragnień. Zamierają ambicje i cele życiowe. Niejednokrotnie stany te doprowadzają do apatii, depresji i dalej…
Osoby z syndromem współuzależnienia czasami nadużywają substancji psychoaktywnych; są nimi min. alkohol, leki nasenne i uspakajające…
Charakterystycznym dla osób współuzależnionych, kiedy podejmują terapie, jest ich prośba o pomoc dla osoby bliskiej – uzależnionej: „mój problem to pijący/biorący/grający… mąż/ojciec/brat/syn/… czy żona/matka/siostra/córka…”. Te osoby kompletnie nie widząc siebie roszczą by uczynić coś z ich bliskimi! Osoba z syndromem współuzależnienia często zatraca / nie ma kontaktu z samym sobą. Niejednokrotnie traci swoją tożsamość. Nie jest dla siebie ważna.